De Uber-overheid: Broodfonds of Werknemersbedrijf in plaats van UWV of ABP.

“Sociale robots maken fiks deel overheid overbodig” – in: Trouw 27 april 2015 (PDF)
N.a.v. slotpresentatie Marcel Bullinga op congres Binnenlands Bestuur 22 april 2015 Uber-ambtenaar &  Overheidsrobot plus artikel Binnenlands Bestuur Op naar de Uber-gemeente

De opmars van robots gaat veel banen overtollig maken, voorspelt Marcel Bullinga. We gaan naar een economie van ‘krachtige leken’, die met robots een boel zelf kunnen.

Er zit een verrassende kant aan robots die tot nu toe niet aan bod is gekomen in de Nederlandse discussie erover (onder anderen Bas ter Weel, Trouw, 17 april). Robots worden namelijk sociaal. Ze gaan werk doen dat nooit gedaan werd, en zullen een flink deel van de overheid overbodig maken. Wat is een robot? We hebben al van alles, van de simpele strandschoonmaakrobot tot de kerncentraleonderzoekrobot en de bejaardenknuffelrobot. De robot met de persoonlijkheid van uw dode moeder zit eraan te komen.

Interessanter zijn de robots die zich vermommen: uw huis, uw auto, de rolstoel, alles om u heen. Die gaan fungeren als een soort beschermengel. Daarnaast doen robots werk waarvoor geen mensenhanden beschikbaar zijn. Hulpjes die van een gewone professional een superprofessional maken. Zoals de verpleegkundige die alle namen en medicaties van dertig demente bejaarden niet uit zijn hoofd hoeft te leren, maar die ze in zijn Google Glass paraat heeft, en die een zwerm van sociale til- en liftrobots rond commandeert.

Robots zijn net als 3D-printers, drones en apps deel van het mondiale superbrein dat zich ontwikkelt. Dat superbrein gaat de komende tien à vijftien jaar veel beroepen overbodig maken. Onderzoek van Oxford University uit 2013 komt uit op 47 procent, maar sommige beroepen die Oxford redelijk veilig acht, zitten mijns inziens wel degelijk in de gevarenzone, zoals brandweerman (gevarenrobot), make-upartist (slimme rolstoel), journalist (zelfschrijvende software), advocaat (doe-het-zelf-mediation). Of worden het bij deze beroepen ook hulpjes in plaats van vervangers? Ieders uitdaging: zoek taken die toekomstbestendig zijn.

Daarnaast zijn er parasitaire beroepen waarvan het fantastisch is dat ze verdwijnen, zoals fiscalist, boekhouder of subsidiemakelaar voor elektrische auto’s. Parasitair omdat ze bestaan bij de gratie van de regelchaos die de overheid heeft gecreëerd.

Belang

We hebben meer baat bij een onafhankelijke financiële app, die voor een tientje per maand signaleert dat je een woekerpolis krijgt aangeboden (en je adviseert deze te weigeren), dan een menselijke financieel planner à 125 euro per uur, van wie je niet weet wiens belang hij dient.

Dat is de essentie van wat ik noem de Uber-overheid: de overheid die gemeenschapsbelangen overlaat aan burgers en professionals zelf, met zelfregulerende systemen. De oude, dure instituties hebben hun nut uitgediend. Een Broodfonds of Werknemersbedrijf in plaats van UWV of ABP. Voor handhaving gebruiken we doe-het-zelf-systemen als Uber, waar reviews de plaats innemen van gebrekkige overheidscontrole achteraf. Dat aan de firma Uber onfrisse zaken kleven, doet aan het model niets af.

Terug naar de verdwijnende beroepen. Als we voor het gemak die 47 procent aanhouden, wordt dat deel van alle (beroeps)opleidingen dan overbodig? Het verdwijnen van vaardigheden is een veronachtzaamde trend. Overheid en onderwijs zijn er blind voor. Minister Bussemaker (onderwijs) geeft miljoenen uit om de steenkoolmijnen open te houden: ze stopt geld in opleidingen voor beroepen die gedoemd zijn te verdwijnen, zoals de pianotechnicus (piano wordt zelfstemmend) en de orthopedisch technicus (schoenen worden op maat ge-3D-print). Een Pavlov-reactie, als een hamster die alleen sneller kan rennen in de kooi die hij kent.

We gaan van een economie van professionals naar eentje van zeer krachtige leken, die enorm veel zelf kunnen. Met behulp van, inderdaad, robots en ander tuig.

Marcel Bullinga Futuroloog en auteur van ‘2025 in 100 voorspellingen’