Interview in ISS-magazine voor de facilitaire sector, november 2016, pp. 58-61

Kent u de markante futuroloog Marcel Bullinga al? Hij zet uiteen hoe hij de wereld van morgen ziet. Oordeel zelf of u het met hem eens bent.

Het is onvermijdelijk: robots gaan in de nabije toekomst een groot deel van ons werk overnemen. Trendwatcher Marcel Bullinga denkt daarom dat veel beroepen – ook in de facilitaire branche – gaan verdwijnen. ‘Maar dat hoeft helemaal niet erg te zijn. Besef dat je dingen moet gaan doen die robots niet kunnen.’

Het is onvermijdelijk: robots gaan in de nabije toekomst een groot deel van ons werk overnemen. Schoonmaken, baliewerkzaamheden, beveiliging – binnen tien tot vijftien jaar komt er geen mens meer aan te pas, voorspelt trendwatcher Marcel Bullinga. Dat hoeft helemaal niet erg te zijn, want er blijft werk dat robots niet kunnen. ‘Straks geef je misschien leiding aan een zwerm schoonmaakrobots.’

‘Zet een robot in voor jouw team, zie ’m als je vriend en helper’

Marcel Bullinga verzint geen sprookjes, benadrukt hij bijna aan het eind van het gesprek. De ontwikkeling die hij voorspelt, ís al begonnen. Die ontwikkeling is: robots gaan steeds meer werk van mensen overnemen. Waarbij ‘robots’ niet per se van die nagebouwde mensfiguren zijn die schokkerig en lomp bewegen. Het kunnen ook computerschermen of drones zijn. Die ontwikkeling wordt al een aantal jaren voorspeld, maar is nu echt aan het doorbreken, merkt Bullinga. ‘Onlangs hoorde ik nog dat een groot pizzabedrijf alle medewerkers van de helpdesk heeft ontslagen, omdat hun werk nu door robots wordt gedaan.’

Het verdwijnen van banen is overigens helemaal niet nieuw, dat gebeurt al eeuwen. ‘Maar de snelheid waarmee dat gebeurt, is nog nooit zo hoog geweest. Ten tijde van de Industriële Revolutie duurde het tientallen of zelfs honderden jaren voor banen verdwenen, nu misschien tien jaar. Je ertegen verzetten heeft geen zin. De kaarsenmakers hebben ooit nog geprobeerd elektriciteit bij wet te verbieden, maar gelukkig zonder succes.’

‘Kaarsenmakers hebben ooit nog bij wet geprobeerd elektriciteit te verbieden’

Wat betekent de robotisering voor de facilitaire branche?

‘De toekomst van de facilitaire branche is onderhevig aan precies dezelfde trends als alle branches: we printen alles, we weten alles en we doen het zelf. Die drie trends worden de komende tien tot vijftien jaar heel sterk en de robotisering die daarmee samenhangt, wordt een van de grootste job killers.

Een belangrijke ontwikkeling voor de facilitaire branche is dat gebouwen levende wezens worden, afgestemd op de gebruikers en het gebruik. Functies van gebouwen en ruimten daarbinnen worden flexibeler, bedrijven gaan gebouwen delen met elkaar en met hun omgeving. Eén gebouw voor één bedrijf wordt een zeldzame verschijning. Tegelijk gaan sensorische technieken ervoor zorgen dat een gebouw veel meer zelf gaat nadenken. Gebouwen gaan bijvoorbeeld binnenkomende gasten herkennen.

De verandering van gebouwen heeft natuurlijk grote gevolgen voor de mensen die erin werken. Routinematige, uitvoerende werkzaamheden worden over vijftien jaar niet meer door mensen gedaan. Baliefuncties bijvoorbeeld. Je ziet nu al wel robots aan balies. Die functioneren nog matig en worden ook vaak weer ontslagen. Maar de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie is fenomenaal. Binnen een paar jaar zijn robots in staat allerlei balietaken uit te voeren en zelfstandig kleine beslissingen te nemen.’

‘Misschien vinden we het bijvoorbeeld wel fijn om de koffieautomaat weer te vervangen door een koffiedame’

Een balie is typisch een plek waar gastvrijheid en service tot uiting komen. Die functies kunnen robots toch niet overnemen?

‘Klopt. Maar het is de vraag of je dat menselijke aspect op die plek en op dat moment wilt inzetten. De vragen ‘wie bent u en voor wie komt u?’ hoeven in de toekomst echt niet meer gesteld te worden. Dat heeft het gebouw bij binnenkomst namelijk al lang gezien, met behulp van sensorische technieken. Een welkomstbalie is dus in principe overbodig en het is een financiële afweging of je die vanwege het menselijke aspect toch wilt handhaven. Dat menselijke aspect kun je namelijk ook op een andere plek in het bedrijf integreren. Misschien vinden we het bijvoorbeeld wel fijn om de koffieautomaat weer te vervangen door een koffiedame.

De allergrootste verandering voor de facilitaire branche is trouwens dat veel kantoren zélf gaan verdwijnen. Mensen werken wanneer en waar het uitkomt en komen samen op een afgesproken plek, die niet altijd dezelfde hoeft te zijn. Ook die ontwikkeling is al een tijd gaande. Over een aantal jaren is een kantoor nog minder een vanzelfsprekende plek waar iedereen tegelijk werkt. En als er geen kantoor is, hoeft er helemaal niet meer gecaterd, verwelkomd, beveiligd en schoongemaakt te worden.’

 

En dat terwijl de schoonmaker toch al op uw lijstje van ‘verdwijnbanen’ stond.

‘Schoonmaken is bij uitstek werk dat door robots gedaan kan worden. Dat zie je bijvoorbeeld aan de robotschrobzuiger die inmiddels op Schiphol actief is, maar ook dat is een begin, want zo’n ding kan alleen nog maar schrobben en schrobt bij wijze van spreken ook baby’s mee. We gaan toe naar multifunctionele, drone-achtige apparaten die door een gebouw heen zwermen – dat vanwege slim materiaalgebruik overigens grotendeels zelfreinigend is – en uiteenlopende schoonmaaktaken kunnen uitvoeren. Daar komt over een aantal jaren echt geen mens meer aan te pas.

Voor de beveiligingssector geldt dat nog sterker. Je ziet nu soms beveiligingsrobots met armen en benen die veel te zwaar zijn om hun werk goed te doen. Dat wordt ‘m niet. Maar beveiliging door middel van drones is wél de toekomst. Ook voor die professionals geldt dat hun beroep over een aantal jaren niet meer bestaat.’

 

Wat betekent dat voor de gemiddelde ISS-medewerker?

‘Beroepen verdwijnen óf worden toekomstbestendig. Mensen gaan dingen doen die robots niet kunnen: creatief zijn, onderhandelen, leidinggeven, innoveren. Als die aspecten belangrijker worden in het werk van een secretaresse, schoonmaker of baliemedewerker, dan neemt daarmee de kans dat hun beroep blijft bestaan, flink toe. Maar dat beroep verandert dan dus wel.

Je kunt het vergelijken met het verschil tussen een hypotheekadviseur en een financieel adviseur. Hypotheekadviseurs bestaan binnen vijf jaar niet meer. Het enige dat zij doen is verschillende cijfers op een rij zetten; dat kan een computer of een klant zelf ook. Een financieel adviseur daarentegen begeleidt mensen bij het maken van financiële keuzes in hun leven en de stress die dat oplevert. Dat kan een robot niet.’

 

Een typisch voorbeeld van wat u noemt een ‘superprofessional’?

‘Inderdaad. Hoe concreter het werk, hoe groter de kans dat de baan verdwijnt. Wie zich kan ontwikkelen tot iemand die dingen doet die een robot niet kan én ideeën heeft over hoe je robots kunt inzetten, heeft de grootste kans aan het werk te blijven. Het is dus belangrijk pro-actief te zijn, al is dat voor de meeste mensen niet echt het aard van het beestje.’

 

Wie is eigenlijk de baas van een robot?

‘Haha, goede vraag! Als je het goed doet, zorg je dat je dat zelf bent. Dan hou je namelijk werk, bijvoorbeeld als leidinggevende van een zwerm schoonmaakrobots die je erop uit stuurt door een gebouw heen. Zet een robot in voor jouw werk of jouw team, zie ‘m als jouw vriend en helper.

Er ontstaat binnen een paar jaar een interessant spanningsveld tussen bedrijf, medewerker en – in het geval van ISS – opdrachtgever. Wie is de eerste die de robot ontdekt? Een medewerker die er ideeën over heeft, heeft grotere kans aan het werk te blijven dan een medewerker die afwacht. En op bedrijfsniveau: als je als facilitair bedrijf niet zorgt dat jíj robots introduceert, dan huurt de opdrachtgever iemand anders in die wel robots heeft en het werk dus veel goedkoper kan doen. Dat moet je niet afwachten. Slimmer is om je toeleverancier te verrassen met een innovatieve dienst.’

 

Wie is Marcel Bullinga?

Marcel Bullinga is trendwatcher en futurist. Hij verzorgt sinds ruim twintig jaar keynote speeches, trainingen en dagvoorzitterschappen. Bullinga is auteur van het boek Welcome to the future cloud – 2025 in 100 Voorspellingen (2011). Zie ook www.futurecheck.nl