20150701-finance-innovation-juni-2015-int-marcel-bullinga-lamb-smeuldersPDF artikel

Contactloos betalen, robo-advisors en de bitcoin – aan innovaties in de financiële wereld lijkt er in elk geval geen gebrek. Gaan ze de financiële wereld echt veranderen? We spreken deskundigen en trendwatchers Richard Lamb, Marcel Bullinga en Ruud Smeulders over de ontwikkelingen op het gebied van financiële innovaties.

Een van de ontwikkelingen die al langer tot de verbeelding spreekt, is de opkomst van de bitcoin. “Er wordt niet zo vaak een vraaggestuurde innovatie gelanceerd”, vertelt trendwatcher Richard Lamb, werkzaam bij bureau TrendWatcher.com. “De bitcoin maakt betalingssystemen betrouwbaarder en veiliger, omdat het geld ‘slimmer wordt’ en het de historie van het geld zichtbaar maakt. Dit systeem heeft zich bewezen en maakt de centrale bank overbodig”, vertelt Lamb vol enthousiasme. Trendwatcher en futurist Marcel Bullinga juicht de transparantie van de bitcoin eveneens toe. “Op dit moment is de financiële wereld net de Titanic; er gebeurt zoveel buiten ons zicht. Al die fraudegevallen zouden niet gebeuren als het systeem helder en transparant is. Dat is dan ondenkbaar.”

Kleine innovaties versus systeemveranderingen

Een rondgang langs de verschillende deskundigen  leert dat er een duidelijk onderscheid bestaat tussen  de veranderingen binnen het financiële systeem  en de innovaties die dit systeem gaan veranderen – of zelfs omverwerpen. Lamb over het eerste soort  innovatie: “Het is heel praktisch dat je contactloos  kan betalen. Maar nu nieuwe systemen elkaar snel  opvolgen, de chipknip verleden tijd is geworden en  het pasje dankzij onder meer iDeal en betalingsapps  langzaam uit beeld verdwijnt, missen banken dat contactmoment met de klant. Ze moeten dus op  zoek naar nieuwe contactmomenten. De consument  heeft daarbij ook weer behoefte aan offline advies  en contact. Bovenal is hij zich bewust dat die meerwaarde ook wat mag kosten”, aldus Richard Lamb.

Bullinga lacht echter om dergelijke ontwikkelingen. “Innovaties als contactloos betalen stellen niets voor.  De belangrijkste innovaties vinden plaats buiten de  financiële sector. Uiteindelijk gaan we naar een ander,  transparanter financieel systeem toe. Niet #ikstapovervanbank  maar #ikstapovervanfinancieelsysteem.  Geld gaat terug naar de bron en is niet langer een middel om te speculeren, maar om handel mogelijk te maken. We krijgen globaal uitwisselbare lokale munten – waarmee je in delen van Italië trouwens al belasting kunt betalen – en we gaan diensten ruilen. Daar  komen geen euro’s meer aan te pas, wel TradeQoins.  De bitcoin als munt is louter een piramidespel, maar  de bitcoin als technologie gaat denk ik ook wel een  rol spelen in het slim en transparant maken van geld.”

Is er nog wel een bank van morgen?

Het is belangrijk dat consumenten vertrouwen in banken hebben, zo geeft Lamb aan. “En dat vertrouwen van de consument weten ze maar niet te winnen.” Hij refereert aan het “geklungel met het omcijferen van het IBAN-nummer” en de controversie rondom de bonussen. “Daardoor kregen buitenstaanders het idee dat banken hun verantwoordelijkheid niet namen. Het wordt voor de financiële wereld steeds belangrijker om hun publieke taak niet uit het oog te verliezen. Dat kunnen ze doen door geld weer visueel te maken. Je schuift zo euro’s tussen potjes, overziet wat er met je geld gebeurt en hebt meer inzicht in je financiën. Maar ook door producten te ontwikkelen waar de klant wat aan heeft en die niet alleen maar winst voor de bank betekenen.”

Robotisering en werkgelegenheid

Ruud Smeulders, eigenaar van BrilliantBrains (actief op het gebied van toekomstverkenningen en innovatiemanagement), erkent deze maatschappelijke processen en verwacht daarbij dat de rol van banken zal afnemen. “Denk aan peer-to-peer funding, dit jaar al goed voor zeven miljard euro in Europa. Daaraan merk je dat banken terrein verliezen. En als je beseft dat meer dan 98 procent van alle financiële apps niet door banken wordt ontwikkeld, dan weet je dat ze echt de boot aan het missen zijn.” De werkgelegenheid neemt volgens Smeulders ook af. In de gehele financiële sector. “Er zijn al veel processen in de hele maatschappij geautomatiseerd en dat proces gaat steeds sneller.”

Bullinga vraagt zich af waarom men in de toekomst nog gebruik zou maken van een dure menselijke adviseur. “Je weet niet wiens belang die dient en dan kan er ruimte ontstaan voor wantoestanden zoals woekerpolissen. Daarvoor in de plaats komt een anti-fraude app, die voor mij banken-verzekeringsproducten controleert en de woeker-polissen eruit gooit.” Maar het gaat breder dan dat. Denk aan de robo-advisor die op basis van calculaties en algoritmes een beleggingsportefeuille op maat samenstelt. Ook het afsluiten van een hypotheek gaat steeds meer digitaal en online. En binnen de verzekeringsbranche kennen we natuurlijk tools om bijvoorbeeld e-health en zelfzorg te stimuleren. Monitoren op afstand, de consument bepaalde verrichtingen zelf laten doen: dergelijke ontwikkelingen nestelen zich in steeds meer sectoren. Bullinga: “De macht verschuift van intermediair naar de burger. Al zijn er wel nieuwe partijen voor nodig, buiten de bankensector, die in die onafhankelijkheid een businessmodel zien.”

Nederland in internationaal perspectief

Tot slot: hoe doet Nederland het, als we haar langs een internationale meetlat leggen? “We moeten niet denken dat we koploper zijn”, houdt Ruud Smeulders ons voor. “Op het gebied van mobiel betalen lopen we bijvoorbeeld achter – zelfs op Afrika, waar je ziet dat mobiel bankieren al zo’n tien tot vijftien jaar bestaat.” Lamb: “Het is niet voor niets zo dat er in Nederland meerdere bitcoin-platforms zijn die tevens op een bankvergunning mogen rekenen. Onze grootbanken waren al vroeg internationaal actief. Aan de andere kant is er ook de wet van de remmende voorsprong; we hebben nog steeds dezelfde ICT-systemen als vijftien jaar geleden. Daarom is een betaling tussen twee rekeningen bij één bank soms nog tijdrovend. Die vertraging brengt risico’s met zich mee: ondernemers denken bijvoorbeeld op tijd hun btw af te dragen, maar door een vertraging in het betalingsverkeer blijken ze daarmee te laat te zijn.” Overigens kondigden de banken eind mei aan dat in uiterlijk 2019 realtime betalingsverkeer mogelijk is. Nog even geduld dus.