Interview met futurist Marcel Bullinga in Bestuursacademie Magazine Nederlandse Zaken naar aanleiding van een interview uit 2005 (PDF 1 2005 en PFD2 2005 – daarin pakte het blad overigens wel meer uit dan nu… Sign of the times) Wat is er terechtgekomen van Marcels voorspellingen over de toekomst van de overheid uit 2005? Vergelijk zelf! Zie ook zijn Futureproof Missie Ministerie Binnenlandse Zaken

In 2005 voerde Nederlandse Zaken een gesprek met futurist Marcel Bullinga over de overheid in 2015. Zo voorspelde hij dat de overheid zoals we die in 2005 kenden, in 2015 verdwenen (onzichtbaar) zou zijn en dat de burger via een eigen online dashboard toegang zou hebben tot al zijn persoonlijke informatie. Wij spraken opnieuw met Marcel, en vroegen hem in hoeverre zijn voorspellingen uit zijn gekomen en natuurlijk: hoe de overheid er in 2025 uitziet.

“De innovatie bij de overheid is minder hard gegaan dan ik in 2005 verwachtte,” blikt Marcel terug. Dat komt volgens hem doordat de (menselijke) krachten die innovatie tegenwerken groter bleken dan de krachten die innovatie mogelijk maken. Dit fenomeen is niet beperkt tot de overheid, maar is daar wel sterk: er is namelijk altijd budget. Daarnaast zijn overheidsorganisaties, net als organisaties in het bedrijfsleven, gericht op overleven, invloed en groei . Tekenend is  de conclusie van de commissie Elias over ICT falen: De overheid kan grote ingewikkelde ICT-projecten niet aan. De aanbeveling? Een nieuwe publieke organisatie die dit soort IT-projecten gaat managen en uitvoeren…

Concurrentie van het bedrijfsleven

Innovatie binnen het publieke domein zal duidelijk van buiten moeten komen, vanuit het bedrijfsleven waar de druk groter is en de fondsen beperkter. Marcel ziet dan ook steeds meer private organisaties die overheidsdiensten slimmer en goedkoper gaan aanbieden dan de overheid zelf. Als voorbeeld noemt hij de gesubsidieerde Stichting Lezen & Schrijven die concurrentie krijgt van de particuliere X-Prize Foundation. Deze daagt mensen uit om voor een aanzienlijke som aan prijzengeld een app te ontwikkelen die kinderen leert lezen en schrijven zonder tussenkomst van een docent. Marcel: “Zulke initiatieven worden talrijker en gaan het systeem op zijn kop zetten.”

Doe-het-zelf-burger

Een andere ontwikkeling is de opkomst van de doe-het-zelf-burger. Marcel vertelt: “Burgers gaan uit frustratie in groepen zelf taken oppakken en uitvoeren die eigenlijk zijn uitbesteed aan de overheid. Denk bijvoorbeeld aan de broodfondsen. Uit onvrede over de huidige voorzieningen creëren ondernemers en zzp’ers onderling hun eigen vangnetten. Ze verzekeren zichzelf onderling en gaan daarmee eigenlijk terug naar de tijd van voor de oorlog en de verzorgingsstaat.”

Überambtenaar

Deze ontwikkeling betekent ook dat er, net als in de private sector, bij de overheid banen zullen verdwijnen. Dat geldt in ieder geval voor alle administratieve functies. Volgens Marcel bestaat de overheid in de toekomst uit een kleinere groep van krachtige superprofessionals, zogenaamde überambtenaren. Zij zijn creatief, verbindend, innovatief en thuis in IT. De overheid van de toekomst is een zo klein mogelijke, schaalbare organisatie, die door middel van tools en platformen doe-het-zelfburgerschap faciliteert en aanjaagt.